О лжас Сүлейменов .
Олжас Сүлейменов 1936 жылы Алматы қ аласында ә скери қ ызметкердің отбасында дүниеге келген. Алдымен ә л -Фараби атындағы Қ азақтың ұ лттық университетін, сонан соң Мәскеудегі М. Горький атындағы Ә дебиет институтын бітірген. Орыс тілінде жазады.
Тұңғыш ө леңдер жинағы “Арғымақтар” 1961 жылы жарық көреді. Осы жылы шыққан “Адамға табын, жер, енді” поэмасы О. Сүлейменов есімін ә лемге паш етті.
“Нұрлы түндер” (1962), “Шапағатты шақ” (1964), “Мешін жылы” (1967), “Қ ыш кітап” (1969), т.б. ө леңдер жинақтары жарық көрді. Оның таңдамалы шығармалары қ аза қ тіліне аударыльш, “Атамекен” деген атпен басылып шықты (1986).
Ақынның балалық шағы қ аһарлы соғыс кезіне тап келген. Бүкіл ел басына түскен қ иыншылы қ, ауыр жылдар оны ерте есейтеді. “Атам қ ырық төртінші жылы көкірек ауруынан қ айтыс болды. Жастығының астынан қ иын -қ ыстау қ аралы күндері жесін деп маған сақтаған бір ү зім қ ара нанды тауып алдық”, — деп ақын ө зінің балалық шағын еске алады.
Оның жастайынан кітаппен достасуы, көп уақытын кітапханада ө ткізуі зерттеушілік қ абілетін шыңдай түседі.
1961 жыл жас талапкер ү шін ә деби ғ арышқа самғау жылы болды. “Арғымақтар” және “Адамға табын, жер, енді” атты жинақтары жарық көріп, бүкіл жұртты елең еткізді. Қ ай тақырыпта сөз қ озғаса да, Олжас туындылары ө ткір тартысқа құ рылып отырады. Осыдан келіп ақынның биік азаматтық ү ні , белсенді позициясы анық байқалады. Ө зіндік асқақтық, шынайылық, сезім астасуы, ойнаңылыққа ойыса білу, т.б. ерекшеліктерімен көзге түседі.
Лирикалары. О. Сүлейменов қ азақ ө леңіне ө зіндік ө ткір тартыс, сезім күрделілігін ә келумен бірге, оның уақытқа және кеңістікке тән аясын кең і тудің ү лгісін көрсете білді. Ол лаулаған алауды, ұ шқынды сүйеді. Туындыларының ө не бойында — далада да, тауда да, ежелгі керуен сүрлеуінде де — лаулаған алау. Оны:
Қ ария тарих — қ апта ғ ан жалын
Лап етіп жанған түздерде,
Алауға атам қ ақтаған жанын,
Аңызы қ алған біздерге, — деген ө лең жолдарынан анық байқауға болады.
О. Сүлейменов ө леңдерінен (“Семсер” аударған Қ. Мырза Ә ли ) ақындық арыны, екпіні анық көрініп, оқырманға ой тастар шабытты жолдар арқылы ө ріле суреттеледі.
… Жаным, жігер,
Жарқылдаған от болсын!
Сілтегенде,
қ айзаламай
Қ ақ бөлсін…
немесе:
… Ұ шқын шоққа толып кетсін құ ша ғ ың
Ол — құ рыштың ,
Ол — алмастың нышаны, — деген жолдардың ө зі оқырманды жігерлендіре түседі, қ уатты күш береді.
Олжас — қ азақ ақындарының ішінде саяхатқа ең көп шыққандардың бірі. Ол Азияда, Таяу Шығыстағы араб елдерінде, Еуропада, Америкада, т.б. елдерде болды. “Кешіп келем, кезіп келем, кезіп келем, шым-шытырық жолдарыңмен”, — деп ү н қ атады ол Жерге.
Ақын Америкадағы Небраска штатында
“Жайылма жазирасы — тікен шеңгел.
Аптап күн төмпе томар бүккен белдер” — десе,
Бербери аспанының аясында:
Виллиондар мыңғырған,
Шытырман шымылдықтай жағасында
Мұхит ышқына шыңғырған, — деп Африканың шетсіз-шексіз кеңістігін көрсе, Эгей теңізінде:
Гекзаметр ө ле ң дей алыс ұ за қ
Жол-шумақтар барады шыған ұ зап , — деп жырлай келе:
Түйелер елсіз-күнсіз шөл ө лкеде
Маң-маң басып жоқ болады көлеңкеде, – деп Сахарадағы көргендерін түйіндейді. Олжас поэзиясының басты қ аһарманы Жер шежіресіне үң іледі :
Қ азып қ алшы күрегіңмен жер бетін,
Табасың сен көшпелі елдер бабасын.
Қ арғап ө ткен қ аніпезер жеңдетін,
Бабалардың нәлет сөзін табасың,
Тек қ арғыс па? Ү міт отын табасын, – деп сұрақ қ оя отырьш, жауап қ айтарып , ол болашаққа аттанады:
Жылдар ө тер табысар адам баласы,
Қ ыл ө тпестей тату больш арасы… — деп, көрегендік танытьш, азамат ұ рпа ғ ын бірлікке, татулыққ а шақырып, философиялық ой толғанысын білдіреді.
Қ азақстанды суреттегенде Олжас Сүлейменов халықтың ө зіне ғ ана тән қ асиеттерін шебер суреттеп, даралай көрсетеді. “Ақсақ құ лан ” атты ө<
