§1.10.Қышқылдар мен негіздердің жалпылама теориясы.

От

teacher

October 28, 2018

1107

Сыныбы – 10 (Ж) сабақ реті: күні________

Тақырыбы

§1. 10.Қышқылдар мен негіздердің жалпылама теориясы.

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық:

тәрбиелік:

қышқылдар мен негіздердің жалпылама теориясы туралы алған білімдерін қалыптастыру;

теңдеуді талдау,түсіндіру,қорытындылау, есте сақтау,көңіл аудару қабілеттерін жетілдіріп, дамыту;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ .

Сабақ өткізілу түрі:

Мұғалімнің ауызша түсіндіруі, кітаппен өз бетінше жұмыс істеу,жаттығулар орындау. 10- ЕТЖ -1

Құралдар мен реактивтер:

интерактивті тақта, ерігіштік кестесі,10- ЕТЖ -1.

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

1-2

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі :

Сабақтың білімділік мақсаты:

– үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

– білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

– кеткен кемшіліктерді жою.

1.Айналым бойынша берілген тапсырманы тексеру.

2.Нашар үлгерушілермен жұмыс: кеңесшілер көмегі.

5-7

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.Білімді жаңғырту.

(Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

– оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Қышқылдар мен негіздердің жалпылама теориясы

1.Білімді жаңғырту:

1.Фронталды сұрақтар:

* Аквохимия деген не? ?

* Бренстед теория сы неге протон дық теория деп атайды ?

* И он дық теори ясы көзқарасы бойынша қышқыл және негізге анықтама беріңдер?

* Солбважүйелер теориясы бойынша қышқыл және негізге анықтама беріңдер

3-4

Жаңа сабақты түсіндіру кезеңдері:

Білімділік міндеттері:

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

– оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды

шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;

– оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

2.Мұғалімнің түсіндіруі:

Жаңа сабақты түсіндіру:

1939 ж белгілі кеңес химигі ,КазКСР Ғылым академиясының академигі Михайл Ильч Усанович қышқылдық – негіздік әрекеттесудің жаңа теориясын ұсынды .Бұл теория сендерге белгілі басқа теориялармен салыстырғанда қышқылдық – негіздік әрекеттесудің табиғатын кеңінен қарастырады . Мұнда әрекеттесудің өнімдері тұздар болып табылады деп есептейді . Усанович теориясы бойынша , тұз – қышқылды негізбен (немесе негізді қышқылмен) бейтараптау реакциясы нәтижесінде түзілген өнім .

Қышқыл – катионды беруге (мұнда протон да кіреді ) немесе анионды (оның ішінде электрон да бар ) қосып алуға қабілетті бөлшектер , ал негіз – анионды беруге немесе катионды қосып алуға қабілетті бөлшектер .

Михайл Ильич Усанович

Химия ғылымдарының докторы , профессор , ҚазКСР Ғаның академигі ,Өзбекстан КСР және Қазақстан КСР-нің ғылымға еңбек сіңірген қайраткері . Дүние жүзіне белгілі қышқылдар мен негіздер теориясының авторы , аты әлемге әйгілі ғалым

Ғылыми еңбектері ерітінділер табиғаты саласына арналған . Сулы және бейсулы ерітінділер табиғатын зерттеу негізінде тұжырымдалған қышқылдар мен негіздер теориясы әлемдік ғылыми әдебиетке «Қышқылдар мен негіздердің жалпылама теориясы» деген атаумен енген.

+ –

Егер қышқылды – Қ , негізді –Н, Катионды – К және анионды – А әріптерімен белгіленсе , онда бұл анықтамаларды сызбанұсқа түрінде былай белгілейді .

+ + – –

Қ: – К ( Н ) немесе + А (е)

– – + +

Н: – А (е) немесе + К ( Н )

Бұдан бұрынғы келтірілген анықтамаларға көңіл аударсақ , иондық , сольважүйелер және протондық теориялар анықтамалармен дәл келетінін атап өтуге болады . Басқаша айтқанда , қышқыл мен негіздің бұрын белгілі анықтамасы Усановия теориясында да сақталады . Сондықтан оның теориясын «Қышқылдық – негіздік әрекеттесудің жалпылама теорисы » деп аталады , ал алдындағыларды жалпы теориға бағынатын дербес теориялар деп есептейді .

Усанович теориясы бойынша тұз түзе жүретін кез – келген процес бейтараптану теакциясына жатады . Ке келген тұз ктионнан яғни қышқылдан және анионнан яғни негізден тұрады . Шынында да катионның анионды қосып алу қабілеті болғандықтан ол қышқылдық қасиет көрсетеді , ал анионның катионды қосып алу қабілеті болғандықтан негіздік қасиет көрсетеді .

Мысалы сулы ортады тұнба түзіп жүретін реакцияны алайық .

2+ 2-

Са + СО 3 СаСО 3

қышқыл негіз тұз

немесе еритін қосылыстың диссоциациялану процесі:

2+ –

BaCL 2 Ba + 2 CL

тұз қышқыл негіз

Осыдан катион мен анионның өзара қосылуын немесе олардың бөлінуін қышқылдық – негіздік қасиеттің көрінуі түрінде қарастыру керек екендігі көрінеді .

Қышқылдық – негіздік әрекеттесудің жалпы теориясын түсіндіру үшін нақты мысалдар қарастырайық . 2-

Су күкірт қышқылының ангидридімен әрекеттескенде О анионын беріп негіз болса , ал күкірт (ҮІ) оксиді анионды өзіне қосып алып қышқыл болады .

Н 2 О +SO 3 = H 2 SO 4 (күкірт қышқылының халықаралық атауы тұздың атауына ұқсас – сутек сульфаты)